(bijna) Overal waar we innovatie plegen is de basis intentie altijd om de wereld beter te maken … of in elk geval ‘iets te verbeteren’. Meer fouten voorkomen, meer en eerder schooluitval opsporen (en dus uitval voor zijn), ziekte voorspellen … etc. etc. Zo dus ook op het gebied van informatievoorziening & digitalisering. Denk aan het bestrijden van ziekten met behulp van nieuwe vaccins of kunnen vinden van alle informatie die je maar zoekt (google).
Echter met alles wat je met de goede intenties doet is er ook bijna altijd de mogelijkheid om met dezelfde technologie, met dezelfde innovatie, met dezelfde informatie juist ‘slecht’ te doen. De tegenhanger van de vaccins zou je kunnen zeggen is de biologische oorlogsvoering en ook google heeft bewezen niet alleen positieve kanten te hebben.
Ethiek: kritische bezinning over het juiste handelen. Oftewel ons moraal; hoe vinden wij dat we moeten handelen en hoe gaan we om met onze medemens, met onze omgeving. In de fysieke wereld wordt je tijdens je opvoeding en in jouw ‘bubbel’ van vrienden, werk, familie elke dag bijgeschaafd op het gebied van moraal. Wat is juist, wat is de moraal van onze groep en wat vinden wij acceptabel; waar ligt de grens?!
De sterke digitalisering & informatisering van de afgelopen jaren kenmerkt zich juist door het ontbreken van datzelfde ethisch kader. Of, als je dat anders zou mogen zeggen, het pas achteraf of te laat bijschaven van het ethisch kader. Innovatie gaat zeer hard, de businessmodellen op basis van data (in combinatie met technologie) springen als paddestoelen uit de grond … ethiek komen we meestens tegen als het echt te gortig wordt.
Vanuit een recent verleden zijn hier natuurlijk mooie voorbeelden van, denk aan Facebook en Cambridg Analytica of het Rotterdamse Fraude Algoritme. Ik wil echter vooruit kijken naar de volgende generatie innovaties. Een tweetal voorbeelden:
- Elon Musk & Neuralink
Neurolink komt erop neer dat je signalen van jouw hersenen kan lezen, interpreteren en wellicht ook beinvloeden. Potentie om goed te doen is geweldig! Denk aan het beter begrijpen van bepaalde ziektes en wellicht zelfs het oplossen of voorkomen hiervan. Stel dat je impulsen in jouw hersenen die een ziekte veroorzaken kan onderdrukken? Of een ander voorbeeld – op basis van het geven van signalen via jouw hersenen en neurolink een robotarm laten bewegen, op basis van dezelfde signalen die je normaal aan jouw eigen arm zou geven? Vergezicht? In potentie mogelijk.
Echter … elk signaal kan ook gekraakt worden en waar je kan lezen kan je ook schrijven. Je zou dus iemands hersenen kunnen beinvloeden, wellicht iets vrolijker laten voelen door via neurolink wat ‘in te zenden’ of nog wilder herinneringen kunnen wissen.
Europees (Corona) digitaal paspoort
Binnen de EU is een discussie gaande nadat velen best blij werden van het Corona paspoort. Wat als we zorgen voor een digitaal paspoort voor alle inwoners? Waarin we dan centraal weten en kunnen bijhouden wat iemand wel / niet heeft, kan ,wil. Dat is makkelijk, snel, je hoeft als inwoner van de EU niet constant nieuwe aanvragen te doen of bij jouw gemeentehuis langs. Gewoon QR-code scannen en je krijgt wel of niet ….
Ook hier een potentie van goeds, echter ook hier alles waar ik als persoon niet 100% de controle over heb en dat wel van mij is (digitaal of niet het is mijn privacy, het zijn mijn gegevens) kan weer gehackt worden. Of herschreven. En wat gebeurt er als ineens ergens staat dat ik een strafblad heb? Ook al heb ik dat niet … hoe ga ik dat bewijzen?
Het probleem is niet de innovatie of de vernieuwing. Elon Musk, de EU en ook mijn buurvrouw zij hebben allen het recht om te proberen en te gaan! Echter bij gebrek aan normen, aan kaders, aan ethiek binnen onze samenleving zijn we afhankelijk van hun eigen morele kader. En die komt snel onder druk op het moment dat er een mooi businessmodel ligt. Of als er politiek winst te halen is. En je wilt niet dat elk individu, dat elke zakenman of vrouw zelf de morele afwegingen (hopelijk goed) maakt!
De praktijk maakt nu dat we de ethiek achteraf tegenkomen. Over een paar jaar als Elon Musk al lang in productie is met neurolink en blijkt dat het een aantal keren fout is gegaan. Of als blijkt dat het digitale paspoort gehackt is. Als samenleving maken we dan wel stappen op het gebied van digitale ethiek, echter in de tussentijd kost het ons veel! We zijn dus eigenlijk al te laat..
Mijn pleidooi: ga nu zo snel mogelijk vooraf die ethiek definieren als een verlengstuk van onze fysieke wereld. Een collega van mij zei ooit ‘je moet online gewoon ook normaal doen’. Zorg er nu voor dat die ethiek duidelijk is, neem dat mee in de opvoeding, in de gesprekken op werk, in de media, etc. En klopt het dan 100%? Nee natuurlijk niet, ethiek is iets levends dat meegaat met de maatschappij. Maar online start ik liever met iets van ethiek dat op 0 met de correctie achteraf.